Жасөспірімдердің мінез және темперамент сипатына байланысты акцентуация типтерінің ерекшеліктері (Ақтөбе қаласы мысалында)

Abstract

Өзектілігі. Тәуелсіз еліміздің қазіргі даму кезеңі, қоғамның барлық саласындағы өзгерістермен яғни, экономикалық және әлеуметтік қарым-қатынастардың ерекшеліктерімен сипатталады. Қазіргі кезеңдегі жасөспірімтердің әлеуметтік жағдайға бейімделуіне, мінез-құлықтарының қалыптасуына, тұлға ретінде дамуына әсерін тигізетін тиімді жолдарын көрсету, анықтау да басты проблемалардың бірі болып табылады. Мақалада жасөспірімдердің мінез-құлқы ерекшеліктері мен темпераментінің ерекшелігін зерттеудің нәтижелері келтірілген. Зерттеу материалдары мен әдістері. Зерттеуге 14-17 жас аралығындағы 213 жасөспірім қатысты. Ғылыми зерттеу жұмысында сауалнамалық әдістің – психологиялық вербальді-коммуникативті әдісі қолданылды. Зерттеу жұмысында мінез акцентуациясын анықтайтын К.Леонгард – Г.Шмишек сауалнамасы қолданылды. Аталған сауалнама мінез акцентуациясының 10 типін анықтауға негізделген. Зерттеу барысында әртүрлі сипаттамалар анықталды, ал жасөспірімдердің гендерінде айырмашылықтар анықталды. Зерттеу нәтижелері. Ақтөбе қаласының жасөспірімдері арасында молтыққан мінез акцентуациясының ерекшеліктері жоғары болып, 75,9% құрады, ал темперамент акцентуациясы бойынша эмотивті тип ерекшеліктері басым, 83,8% екені анықталынды. Жасөспірімдердің гендірлік ерекшеліктеріне байланысты айырмашылықтар сенімділігі Пирсонның хи-квадрат критериі бойынша бағаланып, талдау негізінде ер балалар мен қыз балаларға тән темперамент акцентуациясының гипертим типі бойынша (р=0,001) және мінез акцентуациясының демонстративті типі бойынша (р=0,008) елеулі айырмашылықтар бар екені анықталды. Зерттеуге қатысқан ер балаларға қарағанда қыз балалар көрсеткіштері жоғары болды, ал қалған акцентуация типтері бойынша сенімділік айырмашылықтары анықталмады.